၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ သို႔မဟုတ္ အာဖရိကေဒစီပန္းတပြင့္

(က)

၁၉၉၆-ခု၊ ႏို၀င္ဘာလထဲတုန္းက ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားသတင္းစာဆရာ၊ သဘာ၀ပါတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးသမား “ကင္ဆာရို၀ီ၀ါ” ကို အိုဂိုနီလူမ်ဳိးစု၀င္တခ်ဳိ႕ အသတ္ခံရမႈမွာ ပါ၀င္ ပါတ္သက္တယ္ဆိုတဲ့ တဖက္သတ္ စြပ္စြဲခ်က္နဲ႔ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားစစ္အစိုးရက ႀကိဳးေပးကြပ္မ်က္ လုိက္ပါတယ္။ ဒီသတင္းဟာ ယဥ္ေက်းတဲ့ ကမၻာ့အသိုင္းအ၀ိုင္းအတြင္း အႀကီးအက်ယ္ တုန္လႈပ္ေျခာက္ျခားသြားေစခဲ့ပါတယ္။


ဒီတုန္းက “ကင္ဆာရို၀ီ၀ါ” ရဲ႕ သတင္းကိုၾကားရလို႔ က်ေနာ္လည္းပဲ ေၾကကြဲတုန္လႈပ္ခဲ့ ပါတယ္။ အခုလို ႀကိဳးေပးသတ္ခံရတဲ့ “ကင္ဆာ႐ို၀ီ၀ါ” အတြက္ ေၾကကြဲရတာနဲ႔ တခ်ိန္ထဲမွာပဲ …၊ ႏုိင္ဂ်ီးရီးယားကဗ်ာဆရာ ျပဇာတ္ေရးဆရာ “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” အတြက္လည္း က်ေနာ့္မွာ ရတက္မေအးႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားစစ္အစိုးရေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး “ဆန္နီအဘာခ်ာ” က၊ “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” ကိုလည္းပဲ မ်က္ကြယ္မွာ ေသဒဏ္ခ်မွတ္ထားတာမို႔ အခုလို ဗရုတ္ဗရက္အေျခအေနမ်ဳိးမွာ သူ႔အတြက္ကိုလည္း က်ေနာ္ စိုးရိမ္ခဲ့မိတာပါ။ ဒါေပမယ့္လည္း “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” က ၁၉၉၄-ခုႏွစ္ကတည္းက ျပည္ပကို ထြက္ေျပးလြတ္ ေျမာက္ၿပီး အေမရိကနဲ႔ ျပင္သစ္မွာ ခိုလႈံေနထိုင္ခဲ့တာမို႔ စစ္အာဏာရွင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး “ဆန္နီ အဘာခ်ာ” ရဲ႕ စက္ကြင္းက လြတ္ကင္းႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

ျပည္ပမွာေရာက္ေနတဲ့ “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” ကို ႏိုင္ငံျခားသတင္းဌာနေတြက ေတြ႕ဆံု ေမးျမန္းၾကတာေတြ ရိွခဲ့ပါတယ္။ ႀကိဳးေပးသတ္ခံရတဲ့ “ကင္ဆာရို၀ီ၀ါ” ကိစၥအေပၚ သူ႔အျမင္ သူ႔သေဘာထားကို ေမးၾကျမန္းၾကတာပါ။ ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းခန္းတခုမွာ ထည့္ေျပာလိုက္တဲ့ “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” ရဲ႕ စကားတခြန္းက က်ေနာ့္ကို ထူးထူးျခားျခား မွတ္မွတ္သားသားျဖစ္ေစခဲ့ ပါေသးတယ္။ သူက “ဘာရမလဲဗ်၊ က်ေနာ့္ကို ျမန္မာစစ္အစိုးရ လုပ္သလို ဘယ္လုပ္လို႔ ရမလဲဗ်” ဆိုတဲ့ စကားကို ထည့္ေျပာၿပီး ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားစစ္အစိုးရလက္ေအာက္က လြတ္ေျမာက္ေအာင္ ထြက္ေျပးႏိုင္ခဲ့တဲ့ကိစၥကို ရွင္းျပခဲ့လို႔ပါပဲ။

(ခ)

“ကင္ဆာရို၀ီ” ကို က်ေနာ္က “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” ေလာက္ မသိခဲ့ပါဘူး။ ၁၉၉၆-ခု၊ ႏို၀င္ဘာလထဲမွာ ႀကိဳးေပးအသတ္ခံရတဲ့ အခါၾကမွ “ကင္ဆာရို၀ီ၀ါ” အေၾကာင္း စံုစံုေစ့ေစ့ သိခြင့္ရလာခဲ့တာပါ။ “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” ၾကေတာ့ ဒီလိုမဟုတ္ဘူး။ သူ႔ကို ၁၉၉၄-ခုႏွစ္ ကတည္းက က်ေနာ္သိခဲ့တာပါ။ အဲဒီအခ်ိန္ကတည္းက သူ႔ကို က်ေနာ္စိတ္၀င္စားခဲ့တာပါ။

၁၉၉၄-ခုႏွစ္ထဲမွာ “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” တည္းျဖတ္ထုတ္ေ၀တဲ့ “အာဖရိကတိုက္မဲႀကီးရဲ႕ ကဗ်ာဗ်ား” စာအုပ္ကို က်ေနာ္ဖတ္ခြင့္ရပါတယ္။ ဂ်ာမာန္သူမိတ္ေဆြတဦးက က်ေနာ့္ကို လက္ေဆာင္ပို႔ေပးတာပါ။ သူ႔ကဗ်ာေတြကို စိတ္၀င္တစားေရြးၿပီး ဖတ္ပါတယ္။ ဒီၾကားထဲ သူက အဲဒီ ၁၉၉၄-ခုႏွစ္ထဲမွာပဲ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားက ထြက္ေျပးရၿပီး၊ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားစစ္အာဏာရွင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး “ဆန္နီအဘာခ်ာ” က သူ႔ကို မ်က္ကြယ္မွာ ေသဒဏ္ခ်မွတ္ခဲ့ပါတယ္။
“၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” ဟာ၊ အာဖရိကတိုက္ရဲ႕ ပထမဆံုးစာေပ ႏိုဗယ္ဆု ရရိွတဲ့ လူမဲ ကဗ်ာဆရာလည္းျဖစ္ပါတယ္။ (၁၉၈၆) …။ ၿပီးေတာ့ ျပည္ပမွာ အခ်ိန္အၾကာႀကီး ထြက္ေျပး ေနထိုင္ခဲ့ရသူူ၊ ေထာင္အႀကိမ္ႀကိမ္က်သူ ျဖစ္ပါတယ္။ ပထမဆံုးအႀကိမ္ ေထာင္က်ပံုကလည္း စိတ္၀င္စားဖို႔ ေကာင္းပါတယ္။ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယား အေနာက္ပိုင္း ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ပြဲမွာ အႏိုင္ရရိွတဲ့ “အာကင္တိုလာ” ရဲ႕ ေအာင္ပြဲမိန္႔ခြန္းကို အီ္ဘာဒါ အသံလႊင့္ဌာနက တဆင့္ အသံလႊင့္ဖို႔ စီစဥ္ေနတုန္း “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” က၊ ေသနတ္တလက္ဆြဲၿပီး အသံလႊင့္ရံုထဲ ၀င္လာခဲ့ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ “အာကင္တိုလာ” ရဲ႕ မိန္႔ခြန္းတိတ္ေခြကို ျဖဳတ္ၿပီး ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ လာခဲ့တဲ့ သူ႔ရဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲ ဆန္႔က်င္ရွဳံ႕ခ်တဲ့ အသံသြင္းတိတ္ေခြကို အသံလႊင့္လိုက္ပါ တယ္။ ဒါနဲ႔ပဲ … သူလည္း ေထာင္နန္းစံခဲ့ရတာပါ။ ၁၉၆၅-ခု...။ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားနဲ႔ ဘီယာဖရာ စစ္ျဖစ္ေတာ့လည္းပဲ ၾကား၀င္ေဆာင္ရြက္လို႔ ေထာင္ခ်ခံရျပန္ပါတယ္။ “လီလီယန္ ဟယ္မန္” နဲ႔ “ေရာဘတ္ လို၀ဲ” အပါအ၀င္ ထင္ရွားတဲ့ အေမရိကန္နဲ႔ ၿဗိတိသွ်စာေရးဆရာေတြက ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားအစိုးရကို ၀ိုင္းၿပီး ေတာင္းဆိုၾကလို႔ ေထာင္ကလြတ္လာျပန္ေတာ့ သူ႔ရဲ႕ ျပဇာတ္ တပုဒ္ကို လန္ဒန္မွာ ရုပ္ရွင္ရိုက္ၿပီး ျပသလို႔ ထပ္ၿပီး အဖမ္းခံရျပန္ပါတယ္။

သူ႔ရဲ႕ အက်ဥ္းေထာင္အတြင္း အေတြ႕အႀကံဳေတြအေပၚ မူတည္ၿပီးေရးတဲ့ “ေသလူ” လို႔ အမည္ေပးထားတဲ့ ကဗ်ာစာအုပ္ (၁၉၇၂) ဟာ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံမွာ ထုတ္ေ၀ခြင့္ ပိ္တ္ပင္ ခံရပါတယ္။ ၁၉၇၀-ခုႏွစ္က ေရးခဲ့တဲ့ “သူရူးနဲ႔ ပါရဂူမ်ား” လို႔ အမည္ေပးထားတဲ့ သူ႔ရဲ႕ ျပဇာတ္ တပုဒ္ဟာလည္း အႀကီးအက်ယ္နာမည္ႀကီးခဲ့ပါတယ္။
၁၉၇၂-ခုႏွစ္မွာ ျပည္ပကိုထြက္ၿပီး ေစတနာ့၀န္ထမ္းေက်ာင္းဆရာလုပ္ပါတယ္။ ၁၉၇၅-ခုႏွစ္ၾကေတာ့ ဂါနာႏိုင္ငံကိုသြားၿပီး “အာဖရိကေရွ႕ေဆာင္ဂ်ာနယ္” မွာ အယ္ဒီတာ လုပ္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာပဲ သမၼတ “ဂို၀န္” ရာထူးက ႏႈတ္ထြက္သြားၿပီးတဲ့အခါ “၀ိုးလ္ဆိုရင္ ကာ” လည္း ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားကို ျပန္လာခဲ့ပါတယ္။ အိုင္ဖီတကၠသိုလ္ရဲ႕ အဂၤလိပ္စာဌာနမွာ ပါေမာကၡလုပ္ပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္လက္ေအာက္က ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားျပည္သူေတြရဲ႕ဘ၀ကို ထင္ဟပ္ေဖာ္ျပတဲ့ သူ႔ရဲ႕ “ကေဘးဘ၀ ႏွစ္ကာလမ်ား” (၁၉၈၁) စာအုပ္နဲ႔ “အရုဏ္ဦးမွာ သင္ဟာ ေရွ႕သိုခ်ၤီ” စာအုပ္ေတြဟာ ထင္ရွားလွပါတယ္။

၁၉၉၃-ခုႏွစ္ၾကေတာ့ အာဏာသိမ္း စစ္အစုိးရဆန္႔က်င္ ေရး လူထုဆႏၵျပပြဲမွာ “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” တေယာက္ ပူးေပါင္းပါ၀င္လာျပန္ပါတယ္။ ဒီခ်ီတက္ဆႏၵျပပြဲကို စစ္တပ္က အၾကမ္းဖက္ပစ္ခတ္ လူစုခြဲတဲ့အခါ သူဟာ အဓိက မ်က္ျမင္ သက္ေသတဦး ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ စစ္အစိုးရက သူ႔ကို ဖမ္းဆီးဖို႔ႀကိဳးစားရာမွာ သူဟာ ျပည္ပကို ေအာင္ျမင္စြာ ထြက္ေျပးလြတ္ေျမာက္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး “ဆန္နီအဘာခ်ာ” က သူ႔ကို မ်က္ကြယ္မွာ ေသဒဏ္ခ်ခဲ့ပါတယ္။

၁၉၉၈-ခု၊ ေအာက္တိုဘာလထဲမွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး “ဆန္နီအဘာခ်ာ” ရုတ္တရက္ ေသဆံုးတဲ့အခါ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး “အက္ဘ္ဒူဆာလာမိ အဘူဘာခါ” အာဏာရလာပါတယ္။ သူကေတာ့ ႏိုင္ငံေရး အက်ဥ္းသားေတြကိုလႊတ္ေပးၿပီး အေထြေထြလြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ ေၾကညာတဲ့အတြက္ “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” လည္း ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားေျမကို ျပန္ၿပီး နင္းခြင့္ရခဲ့ပါတယ္။ ျပည္ေတာ္ျပန္ ႏိုဗလ္ဆုရွင္ကဗ်ာဆရာ “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” ကို ႏိုင္ဂ်ီးရီးယား ျပည္သူေတြက သူရဲေကာင္းတေယာက္လို သေဘာထားႀကိဳဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။

(ဂ)

အာဏာရွင္ေတြႀကီးစိုးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ျပည္သူေတြတင္မက၊ ပညာရွင္မ်ားလည္းပဲ အာဏာရွင္မ်ားရဲ႕ အာဏာစက္ဒဏ္ကို ခံၾကရပါတယ္။ ယုတ္စြအဆံုး ပညာရွင္တေယာက္ဟာ အာဏာရွင္စနစ္ကို မတို႔မထိပဲ ေနသည့္တိုင္ေအာင္ အာဏာရွင္ေတြရဲ႕ အေျခခံသေဘာ သဘာ၀ကိုယ္က ပညာရွင္ကို မလိုလားတဲ့ အေျခခံရိွတာမို႔ ပညာရွင္ေတြဟာ ေဘးသင့္ၾကရ တာခ်ည္းပါပဲ။ အာဏာရွင္လက္ေအာက္က ျပည္သူေတြၾကေတာ့ ပညာရွင္ဟူသမွ်ကို လုိလား ေထာက္ခံၾကပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အာဏာရွင္စနစ္ကို ေထာက္ျပေ၀ဖန္ဆန္႔က်င္တဲ့ ပညာရွင္ဆိုရင္ ျပည္သူေတြက နည္းလမ္းေပါင္းစံုသံုးၿပီး ေထာက္ခံေၾကာင္း၊ ေလးနက္ေၾကာင္း ျပၾကေလ့ရိွပါတယ္။ ဥပမာ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္က ျပည္သူခ်စ္တဲ့ စာေပပညာရွင္မ်ားျဖစ္ၾက တဲ့ ဆရာႀကီးသခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း၊ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ၊ မင္းသု၀ဏၤ၊ လူထုေဒၚအမာ အစရိွတဲ့ စာေပ ပညာရွင္ေတြရဲ႕ ေမြးေန႔ပြဲေတြ ေသဆံုးတဲ့ေန႔ေတြကို စစ္အစိုးရက အေလးအနက္မထား ေပမယ့္ ျပည္သူေတြကေတာ့ ထူးျခားေလးနက္တဲ့ အဓိပၸါယ္ကိုေဆာင္တဲ့ေန႔မ်ားအျဖစ္ သေဘာထားသတ္မွတ္ၿပီး တခမ္းတနားက်င္းပေလ့ရိွၾကပါတယ္။

အခုလည္းပဲ ၁၉၃၄-ခုႏွစ္မွာ ေမြးဖြားခဲ့တဲ့ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားကဗ်ာဆရာ ျပဇာတ္ေရးဆရာ “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” ဟာ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ထဲမွာ ေမြးေန႔စိန္ရတုျပည့္ေတာ့မွာပါ။ စာေပႏိုဗယ္ဆုရွင္ “၀ိုးလ္ဆိုရင္ကာ” ရဲ႕ ေမြးေန႔စိန္ရတုပြဲကို ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားျပည္သူေတြက အေလးအနက္ထား က်င္းပဂုဏ္ျပဳၾကလိမ့္မယ္လို႔ က်ေနာ္ယံုၾကည္မိပါတယ္။

ကိုးကား။ ။ ၁- စာေပအႏုပညာရွင္မ်ားႏွင့္ စကားေျပာျခင္း (ေလးကိုတင္)
၂- MODERN AFRICAN POETRY
၃- POEMS OF BLACK AFRICA

ၿငိမ္းေ၀
(ၿပီးခဲ့တဲ့ တပါတ္က မဇၥ်ိမအြန္လိုင္းမွာတင္ခဲ့တဲ့ ေဆာင္းပါးျဖစ္ပါတယ္။)