ကဗ်ာဆိုတာ ေျပာက္က်ားလက္နက္

က်ေနာ့္ဘေလာ့မွာ ခရီးသြားေဆာင္းပါးတပုဒ္ ဆက္တိုက္တင္ခဲ့ၿပီး က်ေနာ္လည္း တျခားအလုပ္ေတြဘက္ လွည့္လိုက္ရပါေသးတယ္။
ဒီၾကားထဲ ပိုစ့္အသစ္မတင္နိဳင္ေသးလို ့၂၀၀၈ ခုႏွစ္ထဲက ဧရာဝတီအင္တာနက္ဝက္ဘ္ဆိုဒ္မွာေရးခဲ့ၿပီး က်ေနာ့္ဘေလာ့မွာလည္းတင္ခဲ့ၿပီးတဲ့ စာမူအေဟာင္းတပုဒ္ကိုပဲ ထံုးစံအတိုင္း ဖုန္သုတ္ၿပီး ျပန္တင္လိုက္ရပါတယ္။
ဒီလ လာမယ့္ ၂၁ ရက္ေန ့ဆိုရင္ ကမၻာ့ကဗ်ာေန ့ပါ။ အဲဒီေန ့ကို ၾကိဳဆိုတဲ့အေနနဲ ့ဒီေဆာင္းပါးကို တင္လိုက္တာလည္းျဖစ္ပါတယ္။

ကဗ်ာဆိုတာ ေျပာက္က်ားလက္နက္

(က)
၂၀၀၈-ခု အ၀င္ ကာလမ်ားမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈ စစ္မ်က္ႏွာတခုရယ္လို႔ ဆိုရမယ့္ ကဗ်ာစာေပ နယ္ပယ္မွာ ေပါက္ကြဲသံေတြ ဆူညံေနခဲ့ပါတယ္။ ဒီေပါက္ကြဲသံေတြဟာ ကမၻာ့အာဏာရွင္စနစ္ ဆန္႔က်င္ေရးတိုက္ပြဲသမိုင္းမွာ ကဗ်ည္းထိုးၾကရမယ့္ တိုက္ပြဲသံေတြလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ က်ေနာ္ဆိုလိုတာ ကေတာ့ ကဗ်ာဆရာ ေစာေ၀ရဲ႕ “ေဖေဖာ္၀ါရီဆယ့္ေလး” ကဗ်ာ ၊ ကဗ်ာဆရာ ၾကည္ေမာင္သန္းရဲ႕ “ဒီပရဂၤ” ကဗ်ာေတြဟာ စစ္အာဏာရွင္ ရဲ႕ ခံကတုပ္မ်ားျဖစ္ၾကတဲ့ စာေပစီစစ္ေရး ေျမာင္းေတြကို အျပင္းထန္ဆံုး ပစ္ခတ္ထိုးေဖာက္ တိုက္ခိုက္ လိုက္တဲ့ တို္က္ပြဲသံေတြကို ဆိုလိုတာပါ။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ေတြနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီး လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ (၃၀) ေက်ာ္ေလာက္က ျမန္မာကဗ်ာနယ္ပယ္အတြင္း ျဖစ္ထြန္းခဲ့တဲ့ စာေပလႈပ္ရွားမႈတခုကို သြားၿပီး သတိရမိပါတယ္။

၁၉၇၀-ခုႏွစ္၀န္းက်င္က “စာေပဆည္းဆာ” ဆိုတဲ့ စာေပလႈပ္ရွးမႈတခု ရိွခဲ့ဖူးတယ္။ မဆလ တပါတီ အာဏာရွင္ေအာက္မွာျဖစ္တာမို႔ ထင္ထင္ေပၚေပၚေတာ့ မဟုတ္ဘူးေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ဒီ “စာေပဆည္းဆာ” ဟာ ကဗ်ာနဲ႔ပါတ္သက္တဲ့ ျဖစ္ထြန္းမႈတခ်ဳိ႕ကို တြန္းတင္ေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အတတ္ပညာအပိုင္းမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

“စာေပဆည္းဆာ” လႈပ္ရွားမႈရဲ႕ အစီစဥ္ထဲမွာ ကိုယ့္အစုနဲ႔ကိုယ္၊ ကိုယ့္ေဒသနဲ႔ကိုယ္ ကဗ်ာစာအုပ္ေတြ ထုတ္ၾကဖို႔ ဆိုတဲ့ အစီစဥ္လည္းရိွခဲ့ပါတယ္။ ဒီအစီစဥ္နဲ႔ပဲ ေဒသအရဆိုရင္ ပ်ဥ္းမနားက “ေတာင္ညိဳခင္တန္း” ၊ ပဲခူးက “ဒီေရ” နဲ႔ “ဆီးပြင့္” ။ တျခားေဒသတခ်ဳိ႕ကလည္း ကဗ်ာစာအုပ္ေတြ ထုတ္ေကာင္းထုတ္ႏိုင္ခဲ့ပါလိမ့္မယ္။ က်ေနာ္ မွတ္မိသေလာက္ အဲဒီ ပဲခူး၊ ရန္ကုန္၊ ပ်ဥ္းမနား အစရိွတဲ့ ေဒသက ကဗ်ာဆရာေတြက ကိုယ့္ေဒသရယ္လို႔ မဟုတ္ပဲ၊ တျခားေဒသက ကဗ်ာဆရာေတြဆီက ကဗ်ာေတြကိုပါေတာင္းၿပီး ထုတ္ေတာ့ ကိုယ့္ေဒသက တာ၀န္ယူ ထုတ္ခဲ့ၾကတဲ့သေဘာပါပဲ။ ဥပမာ ... က်ေနာ္တို႔ ပဲခူးကဆိုရင္ “ဆီးပြင့္” ကဗ်ာစာအုပ္ထုတ္ေတာ့ ရန္ကုန္က “မံုရြာေအာင္ရွင္” တို႔ ပ်ဥ္းမနားက “ေမာင္သင္းခိုင္” တို႔ရဲ႕ ကဗ်ာေတြကိုေတာင္းၿပီး က်ေနာ္တို႔ ကဗ်ာစာအုပ္မွာ ထည့္ခဲ့ၾကတာပဲ။ ရာဇ၀င္တြင္ဖို႔လိုအပ္တယ္လို႔ ယူဆၿပီးေျပာရရင္ ရန္ကုန္မွာထုတ္တဲ့ ကဗ်ာစာအုပ္ေတြဟာ၊ အသိုင္းအ၀ိုင္းအားျဖင့္ က်ယ္ပါတယ္။ တကယ့္တပ္ေပါင္းစုသေဘာလည္း ေဆာင္ပါတယ္။ ဒီတုန္းက ရန္ကုန္ကထုတ္တဲ့ ပထမဦးဆံုးနဲ႕ ဒုတိယအႀကိမ္ထုတ္ေ၀တဲ့ ကဗ်ာစာအုပ္ရဲ႕ နာမည္ေတြကို ဆရာ “ဒဂုန္တာရာ” က နာမည္ေပးခဲ့တာပါ။ လက္ေရးနဲ႔ေရးတဲ့သူေတြက ပထမ “မံုရြာေအာင္ရွင္” ၊ ဒုတိယ “ကိုေအာင္ၿငိမ္း” ။ ပထမဦး ဆံုး ထုတ္ေ၀တဲ့ ကဗ်ာစာအုပ္ရဲ႕ အမည္က “ေႏြဦးသစ္မွာေပၚတဲ့ ပြင့္သစ္” တဲ့။ ဒုတိယစာအုပ္ကေတာ့ “မိုးရိပ္ ေလရိပ္” ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ေတြဟာ ထုတ္ေ၀ခြင့္ရယူၿပီး တရား၀င္ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့တာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဖေယာင္းစကၠဴေပၚမွာ ကညစ္နဲ႔ေရးၿပီး ဖေယာင္းပံုႏွိပ္လက္ေရးကဗ်ာစာအုပ္ေတြအျဖစ္ ထုတ္ေ၀ခဲ့ၾကတာပါ။

က်ေနာ္ထင္ပါတယ္။ ဒီတုန္းက အဲဒီ “စာေပဆည္းဆာ” လႈပ္ရွားမႈဟာ အေၾကာင္းအရာ (ႏို္င္ငံေရး) အရ၊ အတတ္ပညာအရ ျမန္မာကဗ်ာျဖစ္ထြန္း တိုးတက္မႈကို တြန္းတင္ႏိုင္ခဲ့တယ္လို႔ ယူဆႏိုင္ပါတယ္။ ဒီ “စာေပ ဆည္းဆာ” လႈပ္ရွားမႈထဲကပဲ စာေပအယူအဆတခ်ဳိ႕ ေပၚထြက္လာခဲ့တယ္လို႔ ဆိုရပါမယ္။

(ခ)

၁၉၇၀-ခုႏွစ္တ၀ိုက္က၊ “စာေပဆည္းဆာ” လႈပ္ရွားမႈုထဲမွာ က်ေနာ္ စိတ္၀င္စားတဲ့ အယူအဆ(၂) ခု ရိွခဲ့ပါတယ္။ သထမ အခ်က္က “ကဗ်ာႏွင့္လူ ထပ္တူျဖစ္မႈ မျဖစ္မႈ” ဆိုတဲ့အယူအဆ။ ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ “ကဗ်ာဆိုတာ ေျပာက္က်ားလက္နက္” ဆိုတဲ့ အယူအဆပါပဲ။ ဒီကေန႔ ဒီေဆာင္းပါးမွာေတာ့ “ကဗ်ာဆိုတာ ေျပာက္က်ားလက္နက္” ဆိုတဲ့ အယူအဆကိုပဲ က်ေနာ္ေျပာပါမယ္။

ေျပာမယ့္သာေျပာရတာပါ။ ဒီ “စာေပဆည္းဆာ” ကဗ်ာလႈပ္ရွားမႈလုပ္တဲ့အခ်ိန္က က်ေနာ္က ကဗ်ာ တပုဒ္ပဲ ပံုႏွိပ္ေဖာ္ျပခံရဖူးေသးတဲ့ တကယ့္ေနာက္တန္းရဲ႕ ေနာက္တန္းက လူတေယာက္ပါ။ အသက္အရြယ္ အားျဖင့္လည္း (၂၀) ၀န္းက်င္ပဲ ရိွပါေသးတယ္။ ေနာင္ေတာ္ ကဗ်ာဆရာေတြျဖစ္ၾကတဲ့ “ေအာင္ၿငိမ္း” ၊ “မံုရြာ ေအာင္ရွင္” ၊ “ေမာင္သင္းခိုင္” ၊ “ေဇာ္ (ပ်ဥ္းမနား)” တို႔ရဲ႕ ေနာက္ ...၊ ခတ္လွမ္းလွမ္းက လူတေယာက္ပါပဲ။ “စာေပဆည္းဆာ” ကိစၥ၊ က်ေနာ့္မွာ ေျပာခြင့္ရိွတဲ့အေနအထား၊ ေျပာႏိုင္ေလာက္တဲ့ “၀ါ” ၊ က်ေနာ့္မွာ မရိွပါဘူး။ အခုလို စာတတန္ ေပတတန္ေရးၿပီး ေျပာတယ္ဆိုတာကလည္း ကိုယ့္ကိုယ္ကို ေျပာႏိုင္တဲ့ လူတေယာက္လို႔ ယူဆၿပီး ေျပာတာလဲ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ “စာေပဆည္းဆာ” ကို က်ေနာ္တန္ဘိုးထားတယ္။ “စာေပ ဆည္းဆာ” ဟာ က်ေနာ္ရဲ႕ ပဲ့ကိုင္၊ “စာေပဆည္းဆာ” ဟာ က်ေနာ့္ရဲ႕ ျဖတ္သန္းမႈတခုျဖစ္တာမို႔ “စာေပ ဆည္းဆာ” ကို လြမ္းသတဲ့အေနနဲ႔ က်ေနာ္ေရးတာပါ။

အဲဒီစာေပဆည္းဆာလႈပ္ရွားမႈထဲမွာ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ေနာင္ေတာ္ႀကီးေတြ ေျပာသံဆိုသံၾကားလို႔ ၀င္ၿပီး နားေထာင္၊ ၀င္ၿပီး ေဆြးေႏြးရင္းနဲ႔ “ကဗ်ာဆိုတာ ေျပာက္က်ားလက္နက္” ဆိုတဲ့ စကားကို က်ေနာ္ၾကားခဲ့ရ တာပါ။ လြဲခ်င္လည္း လြဲႏိုင္ပါတယ္။ “ကဗ်ာဆိုတာ ေျပာက္က်ားလက္နက္ျဖစ္တယ္” ဆိုတဲ့ စကားကို ဆရာ “ေမာင္သင္းခိုင္” တို႔က စၿပီး ေျပာခဲ့တာလို႔ပဲ မွတ္ယူခဲ့ဖူးပါတယ္။

(ဂ)

ဒီ ၂၀၀၈-ခုႏွစ္၊ ႏွစ္လည္မေက်ာ္ခင္မွာပဲ၊ ျမန္မာစာေပသမိုင္းမွာ ထင္ရွားတဲ့အျဖစ္အပ်က္ (၂)ခု ရိွခဲ့ ပါတယ္။ ႏွစ္ခုစလံုး ကဗ်ာနဲ႔ပါတ္သက္တဲ့ သမုိင္း၀င္အျဖစ္အပ်က္ေတြပါပဲ။ ပထမအျဖစ္အပ်က္ကေတာ့ ကဗ်ာ ဆရာ ေစာေ၀ရဲ႕ “ ေဖေဖာ္၀ါရီဆယ့္ေလး ” က ဗ်ာကိစၥ၊ ေနာက္တခုကေတာ့ ကဗ်ာဆရာ “ၾကည္ေမာင္သန္း” ရဲ႕ “ဒီပရဂၤ” ကဗ်ာ ကိစၥပါပဲ။ ဒီကဗ်ာ (၂)ပုဒ္ဟာ တခုနဲ႔တခု ဦးတည္ခ်က္ခ်င္းေတာ့ တူၾကပါတယ္။ ဆရာ “ေစာေ၀” ရဲ႕ ကဗ်ာက အုပ္စိုးသူ စစ္အစိုးရရဲ႕ ဦးေဏွာက္နဲ႔ႏွလံုးသားကို တိုက္႐ိုက္ထိုးႏွက္တဲ့ ကဗ်ာျဖစ္ၿပီး၊ ဒုတိယကဗ်ာတပုဒ္ ဆရာၾကည္ေမာင္သန္းရဲ႕ကဗ်ာၾကေတာ့ စစ္အစိုးရဆန္႕က်င္ေရး တိုက္ပြဲ၀င္ အျဖစ္အပ်က္နဲ႔ တိုက္ပြဲ၀င္ ေခါင္းေဆာင္ေတြကို ဂုဏ္ျပဳမွတ္တမ္းတင္တဲ့ ကဗ်ာျဖစ္ပါတယ္။ ဟုိတုန္းက အသံုးျပဳခဲ့တဲ့ စကားလံုး ေတြ အရ ေျပာရရင္ ဆရာေစာေ၀ရဲ႕ ကဗ်ာက “ဖြင့္ခ်ေရး” အလုပ္ကိုလုပ္ၿပီး၊ ဆရာၾကည္ေမာင္သန္းရဲ႕ကဗ်ာ ကေတာ့ “အမႊန္းတင္ေရး” အလုပ္ကိုလုပ္ပါတယ္။

ဒီအျဖစ္အပ်က္နဲ႔ ဒီကဗ်ာ (၂) ပုဒ္ကိုၾကည့္ရင္ ကဗ်ာဆရာႏွစ္ေယာက္စလံုးဟာ လူထုဖက္က ရပ္တည္ ၾကတဲ့ ကဗ်ာဆရာေတြဆိုတာ ရွင္းပါတယ္။ အခုလို လူထုနဲ႔အုပ္စုိးသူ စစ္အစိုးရ ပဋိပကၡျဖစ္တဲ့အခိုက္၊ ဒီကဗ်ာ ဆရာႏွစ္ေယာက္ဟာ လူထုဖက္ကရပ္ၿပီး လူထုရဲ႕ရန္သူ၊ ဖိႏွိပ္သူ စစ္အစိုးရကို ထိုးႏွက္တိုက္ခိုက္ၾကတဲ့ ရာဇ၀င္ တြင္တဲ့ ကဗ်ာဆရာေတြပါပဲ။

ဒီေနရာမွာ ကဗ်ာဆရာႏွစ္ေယာက္စလံုး ကဗ်ာဆရာပီပီ၊ ကဗ်ာလက္နက္ကိုပဲ ကိုင္ဆြဲခဲ့ၾကေပမယ့္ သူတို႔ကိုင္ဆြဲတဲ့ကဗ်ာ၊ သူတို႔အသံုးျပဳတဲ့ကဗ်ာဟာ “ေျပာက္က်ားလက္နက္” သေဘာ အသံုးျပဳသြားတာ ေတြ႕ ၾကရပါတယ္။ စစ္အစိုးရဲ႕ စာေပစီစစ္ေရးအဟန္႔အတားေတြကို အလစ္အငိုက္ ထိုးေဖာက္၀င္ေရာက္ျဖတ္သန္း ႏိုင္ဖို႔ သူတို႔ရဲ႕ကဗ်ာေတြဟာ ကိုယ္ေရာင္ေဖ်ာက္ထားတဲ့ကဗ်ာ စကားလံုး၊ ကိုယ္ေရာင္ေဖ်ာက္ထားတဲ့ ပါဒ၊ ကိုယ္ေရာင္ေဖ်ာက္ထားတဲ့ ကဗ်ာပိုဒ္ေတြကို အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ မထင္မွတ္တဲ့အခိ်န္၊ မထင္မွတ္တဲ့ေနရာက မထင္မွတ္တဲ့အသြင္သဏၭာန္နဲ႔ စစ္အစိုးရဲ႕ ခံတပ္၊ စာေပစီစစ္ေရးကို အျပင္းထန္ဆံုး၀င္ေရာက္ထိုးေဖာက္ တိုက္ခိုက္လိုက္ၾကတဲ့ သေဘာပါပဲ။ ဒါဟာျဖင့္ ေျပာက္က်ားေသနဂၤဗ်ဴဟာပါပဲ။

လူထုႀကီးနဲ႔ စစ္အစိုးရ အခုလို ရင္ဆိုင္ပဋိပကၡျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ လူထုႀကီးက လက္နက္မဲ့ျဖစ္ပါတယ္။ ဖိႏွိပ္သူ စစ္အစိုးရက လက္နက္ရိွျဖစ္ပါတယ္။ လူထုႀကီးက အင္အားနည္းၿပီး ဖိႏွိပ္သူ စစ္အစိုးရက အင္အားႀကီး ပါတယ္။ စစ္ေရးေသနဂၤဗ်ဴဟာမွာ အင္အားႀကီးသူကို အင္အားနည္းသူက ရင္ဆိုင္တိုက္ခိုက္တဲ့အခါ “ေျပာက္က်ားေသနဂၤဗ်ဴဟာ” ဟာ အထိေရာက္ဆံုးနဲ႔ အမွန္ကန္ဆံုးဗ်ဴဟာပါပဲ။ ေျပာက္က်ားဗ်ဴဟာမွာ အလစ္အငိုက္၀င္ေရာက္ တိုက္ခိုက္ျခင္း၊ ကိုယ္ေရာင္ေဖ်ာက္ထားျခင္း၊ အေသမရပ္တည္ပဲ အၿမဲလႈပ္ရွားေနျခင္း၊ ေရြ႕လြယ္္ေျပာင္းလြယ္ျဖစ္ျခင္း၊ အစရိွတဲ့ အဂၤ ါရပ္ေတြရိွပါတယ္။ လူထုႀကီးဖက္က ရပ္တည္တဲ့ ကဗ်ာဆရာေတြ ဟာ သူတို႔ရဲ႕ ကဗ်ာလက္နက္ကို “ေျပာက္က်ားလက္နက္” တခုအျဖစ္ ကၽြမ္းက်င္စြာ ကိုင္တြယ္အသံုးျပဳခဲ့ၾက ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ထိလည္း ထိေရာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အုပ္စိုးသူဟာ အႀကီးအက်ယ္အထိနာခဲ့ရပါတယ္။

ဒီအျဖစ္အပ်က္ေတြကိုၾကည့္ရင္ ဟိုတခ်ိန္တုန္းက “စာေပဆည္းဆာ” စာေပလႈပ္ရွားမႈကို ဦးေဆာင္ခဲ့ ၾကတဲ့ ဆရာ “ေမာင္သင္းခိုင္”တို႔ ၊ ဆရာ “မံုရြာေအာင္ရွင္” တို႔ ေျပာခဲ့ၾကတဲ့ “ကဗ်ာဆိုတာ ေျပာက္က်ား လက္နက္” ပဲ ဆိုတဲ့ စကားဟာ ဒီကေန႔အထိ လူထုဖက္က ရပ္တည္တဲ့ ကဗ်ာဆရာေတြ ကိုင္စြဲၾကရမယ့္ နည္းပရိယာယ္တခုျဖစ္တယ္လို႔ပဲ ယူဆမိပါတယ္။ ။


ၿငိမ္းေ၀

စ