ယြန္းစလင္းေခ်ာင္း၊ မာနယ္ပေလာ၊ေအာ္စလိုႏွင့္ ဟိုကၠဴကဗ်ာထဲက လေရာင္မ်ား

၁။

ဟိုကၠဴကဗ်ာနဲ႔က်ေနာ္ မိတ္ေဆြဖြဲ႕ခဲ့မိတာ နည္းနည္းေတာ့ၾကာပါၿပီ။
ကဗ်ာဆရာေအာင္ဇင္မင္းက ဟိုကၠဴကဗ်ာတခ်ဳိ႕ကို အရက္မူးမူးနဲ႔ရြတ္ျပ။ ဒီတုန္းက က်ေနာ္က ကဗ်ာေတြကို ေသြးတိုးစမ္းၿပီးေရးကာစ။ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္၀န္းက်င္ ... ပဲခူး။ သည့္ေနာက္ပိုင္း ဟိုကၠဴကဗ်ာနဲ႔က်ေနာ္ ထံု႔ပိုင္းထံု႔ပိုင္းသာ ေတြ႔ဆံုႏိုင္ခဲ့။


မွတ္မွတ္ရရ ... ၁၉၉၃ ခု၊ ဒီဇင္ဘာလအတြင္း ေတာ္လွန္ေရးတာ၀န္နဲ႔ ေရွ႕တန္းကိုခရီးထြက္ရင္း ဂ်ပန္အမ်ဳိးသားႏွစ္ ေယာက္နဲ႔ေတြ႕ေတာ့မွ ဟုိကၠဴကဗ်ာကို က်ေနာ္ပိုၿပီး စိတ္၀င္စားခဲ့၊ ပိုၿပီးခံုမင္စုံမက္ လာခဲ့တာပါ။ ဒီတုန္းက ေတြ႕ဦးစမွာ သူတို႔ႏွစ္ေယာက္စလံုး က်ေနာ္နဲ႔ခတ္စိမ္းစိမ္းလို႔ထင္ရပါတယ္။ သူတို႔ကလည္း သူတို႔အစီအစဥ္နဲ႔သူတို႔ လွ်ဳိ႕၀ွက္ခရီးသြားၾကတာပါ။ က်ေနာ္က ႀကံဳေတာင့္ႀကံဳံခဲ ဂ်ပန္လူမ်ဳိးေတြနဲ႔ ေတြ႕တုန္း ဟိုကၠဴကဗ်ာေတြအေၾကာင္းေမးခ်င္တာ ဘယ္လိုမွမ်ဳိသိပ္မထားႏိုင္တဲ့အဆံုး စကားနည္းနည္း ဟၾကည့္လိုက္ေတာ့မွ သူတို႔ႏွစ္ေယာက္စလံုး ဟိုကၠဴကဗ်ာေတြအေၾကာင္း ေျပာလည္းေျပာ၊ ရြတ္လည္းရြတ္ျပ။ အထူးသျဖင့္ သူတို႔က လေရာင္ေတြနဲ႔ပါတ္သက္တဲ့ ဟိုကၠဴကဗ်ာေတြကိုပဲ ေရြးၿပီးရြတ္ျပခဲ့ၾကလို႔ က်ေနာ့္မွာ ေက်းဇူးတင္လို႔ မဆံုးႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ ဟိုကၠဴကဗ်ာမွာ ကာရန္မပါတဲ့အေၾကာင္း၊ ရာသီျပစကားလံုးပါေလ့ ပါထရွိတဲ့အေၾကာင္း သိခြင့္ရတာလည္း အဲဒီအခါၾကမွပါ။ ယြန္းစလင္းေခ်ာင္းကမ္း တဲတလံုးေဘးက ေကာက္႐ိုး ပံုႀကီးေပၚမွာ လေရာင္ကိုေမာ့ၾကည့္ရင္း ဟုိကၠဴကဗ်ာေတြအေၾကာင္း သူတို႔ႏွစ္ဦးေျပာျပသမွ် နားေထာင္ခဲ့ရတဲ့ ညတည ... က်ေနာ္ ဘယ္လိုမွ မေမ့ႏိုင္ဘူး။
တခါ ...၊ ၁၉၉၅ ခု၊ ေတာ္လွန္ရးဌာနခ်ဳပ္ မာနယ္ပေလာက်အၿပီး ဥေရာပမဲဇာမွာ ေသာင္တင္ေနတဲ့အခ်ိန္၊ ဟိုကၠဴကဗ်ာေတြနဲ႔ေ၀းရၿပီေအာက္ေမ့တာ မိတ္ေဆြေနာ္ေ၀အမ်ဳိးသမီးတဦးဆီက ခရစ္စမတ္လက္ေဆာင္အျဖစ္ ဟုိကၠဴကဗ်ာစာအုပ္ ကေလးတအုပ္ရလိုက္ေတာ့ ဟိုကၠဴကဗ်ာေတြ ေျခတံ ေတာ္ေတာ္ရွည္ပါလားဆိုၿပီး အံ့ၾသရပါတယ္။ ဒီၾကားထဲ ေနာ္ေ၀ ျမန္မာ ေကာင္စီဥကၠဌမစၥတာကူလြိဳင္း (ကြယ္လြန္)ရဲ႕ ေျမေအာက္ခန္းကိုယ္ပိုင္စာၾကည့္တိုက္ကို ခ်စ္ရဲေဘာ္ႀကီးေဒါင္းညိဳ (ကိုေမာင္ ေမာင္ျမင့္)နဲ႔အတူ ၀င္ၾကည့္ခြင့္ႀကံဳေတာ့လည္း ဟိုကၠဴကဗ်ာစာအုပ္တခ်ဳိ႕ေတြ႕ရျပန္ေရာ။ တခါ ေနာ္ေ၀ၾကက္ေျခနီ စခန္းတခုမွာ (၃)လခန္႔သြားေနရတုန္း ေနာ္ေ၀ပန္းခ်ီဆရာမတဦးနဲ႔ စကားလက္ဆံုက်ေတာ့လည္း ဟိုကၠဴကဗ်ာေတြအေၾကာင္း ေျပာသြားတာ ၾကားခဲ့ရျပန္ပါတယ္။ ေအာ္စလိုၿမိဳ႕က စာၾကည့္တိုက္ေတြမွာလည္း ဟိုကၠဴကဗ်ာစာအုပ္ေတြကို ေနာ့္ခ်္လို၊ အဂၤလိပ္လို ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ထိုင္းျမန္မာနယ္စပ္ကိုျပန္ဖို႔ (၅)ရက္ခန္႔အလို ပီ႐ူးအမ်ဳိးသား မိတ္ေဆြတဦးက က်ေနာ္ကဗ်ာ၀ါသနာ ပါမွန္းသိလို႔ သူ႔မွာရွိတဲ့ ဟိုကၠဴကဗ်ာတခ်ဳိ႕ကို မိတၱဴကူးၿပီးေပးလိုက္ျပန္ပါေသးတယ္။ က်ေနာ္ ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့ ဟိုကၠဴကဗ်ာဟာ သူ႔ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္ကုိိ ေက်ာ္ၿပီး ကမၻာ့အႏွံ႔ခရီးဆန္႔ခဲ့ၿပီဆိုတဲ့သေဘာကို ေျပာခ်င္တာပါ။
ဒီလိုနဲ႔ပဲ အခုဆိုရင္ ဟိုကၠဴကဗ်ာနဲ႔က်ေနာ္ဟာ မိတ္ေဆြအဆင့္ကေက်ာ္ခဲ့ရၿပီဆိုပါေတာ့။

၂။

ဂ်ပန္ကဗ်ာမွာက အဓိကအားျဖင့္ ကဗ်ာပံုသ႑ာန္လမ္းေၾကာင္း သံုးမ်ဳိးသံုးစားရွိတာေတြ႕ရပါတယ္။ ေရွးအက်ဆံုးက ‘တန္းခ’(Tanka) ဒါမွမဟုတ္‘၀ခ’(Waka)လို႔ေခၚတဲ့ ကဗ်ာပါ။ စာေၾကာင္းေရ ငါးေၾကာင္း(၅-၇-၅-၇-၇)စာလံုးေရ(၃၁)လံုးနဲ႔ ဖြဲ႔ရတဲ့ကဗ်ာ။ ဒီကဗ်ာစပ္နည္းကို ၈-ရာစုဦးပိုင္းမွာ စတင္အသံုးျပဳခဲ့ပါတယ္။ ၁၇-ရာစုအထိ အင္အားေကာင္းခဲ့ၿပီး အခု လက္ရွိ ကာလအထိလည္း စပ္ဆိုေနၾကဆဲပါ။
၁၇-ရာစု၊ ‘တိုကူဂါ၀ါ’ေခတ္မွာ ဟိုကၠဴကဗ်ာစပ္နည္း ထြန္းကားလာပါတယ္။ ပထမ ‘ရမ္းဂ’(renga)လို႔ ေခၚတဲ့‘တန္းခ’ ထက္ ပိုၿပီးတိုတဲ့ ကဗ်ာစပ္နည္းေပၚလာပါတယ္။ ဒီကဗ်ာက စာေၾကာင္းေရ(၂)ေၾကာင္း ဒါမွမဟုတ္(၃)ေၾကာင္းပဲေရးရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူက တပုဒ္တည္းနဲ႔မၿပီးဘူး။ အဲဒီ(၂)ေၾကာင္းတပုဒ္ ဒါမွမဟုတ္(၃)ေၾကာင္းတပုဒ္ကဗ်ာေတြကို ပုဒ္ေရႀကိဳက္္သေလာက္ ဆက္ၿပီးေရးလို႔ရတဲ့ ကဗ်ာပါ။ အခံအအုပ္ သေဘာေျပာရင္လည္း ရတဲ့နည္းပါ။ အမ်ားအားျဖင့္ တေယာက္က ေရွ႕ကတပုဒ္စပ္ရင္၊ ေနာက္တေယာက္က ေနာက္ တပုဒ္ဆက္ၿပီး၊ ျဖည့္ၿပီးစပ္။ ေနာက္တေယာက္ ဒါမွမဟုတ္ ပထမတပုဒ္စပ္ခဲ့သူက တခါထပ္ၿပီး ဆက္ၿပီးစပ္။ ဒီလိုနဲ႔ တပုဒ္ၿပီးတပုဒ္ ဆက္ၿပီးစပ္ရင္းက အရွည္ႀကီးစပ္လို႔ရတဲ့နည္းေပါ့။ က်ေနာ္တို႔ျမန္မာ ကဗ်ာမွာရွိတဲ့ အျဖည့္ခံရတုကို သတိရမိပါတယ္။ အညာေက်းလက္တခ်ဳိ႕က အတိုင္အေဖာက္နဲ႔အခ်ီအခ် လက္တန္းစပ္ဆိုၾကတဲ့ ကဗ်ာမ်ဳိးလိုေပါ့။ ဒီ ‘ရမ္းဂ’ကဗ်ာကိုအေျခခံၿပီးမွ (၃)ေၾကာင္း(၅-၇-၅)စာလံုးေရ (၁၇)လံုးနဲ႔ဖြဲ႔ရတဲ့ ဟိုကၠဴကဗ်ာေရးနည္း ဆင့္ပြားေပၚေပါက္လာတယ္ လို႔ဆိုပါတယ္။
ေနာက္တနည္းကေတာ့ လြတ္လပ္ကာရန္စနစ္နဲ႔ဖြဲ႕တဲ့ ေခတ္ေပၚကဗ်ာနည္းပါ။ ဒါက ၁၉-ရာစုအလယ္‘ေမဂ်ီေခတ္’မွာ ဥေရာပနဲ႔ ဆက္စပ္ယွက္ႏြယ္ၿပီးမွ ရလာတဲ့နည္းေပါ့။ ဒီေတာ့ ‘တန္းခ’။ ‘ဟုိကၠဴ’နဲ႔‘ေခတ္ေပၚကဗ်ာ’ဆိုၿပီး ဂ်ပန္ကဗ်ာပံုသ႑ာန္ လမ္းေၾကာင္း(၃)ခု။ ဒါကို အခုထက္ထိ ဂ်ပန္ကဗ်ာ ဆရာေတြ လက္မလႊတ္ၾကေသးပါဘူး။ ဒီနည္း(၃)ခုစလံုးနဲ႔ဖြဲ႔ၾက၊ စပ္ၾကတဲ့ ကဗ်ာစပ္နည္းဟာ ဂ်ပန္ကဗ်ာ ေရးစီးေၾကာင္းရဲ႕ အဓိကပုံသ႑ာန္ပဲဆိုပါေတာ့။

၃။

က်ေနာ္အခု ...၊ ဟိုကၠဴကဗ်ာတခ်ဳိ႕ကို ဘာသာျပန္ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။ ဂ်ပန္ဘာသာက တိုက္႐ုိက္ဘာသာျပန္ရတာ မဟုတ္ပါဘူး။ အဂၤလိပ္လိုကတဆင့္ ဘာသာျပန္ရတာပါ။ ေ၀မွ်ခံစားၾကည့္ေစခ်င္လြန္းလို႔သာ ေဆာင္ရြက္လိုက္ရေပမယ့္ အားလံုးသိၾကတဲ့အတိုင္း မူရင္းရသကိုေတာ့ ဘယ္မွာအျပည့္အ၀ရႏိုင္ပါ့မလဲ။ ဘာသာျပန္ေနရင္းက ငါေရးေနတာ မူရင္းအဓိပၸါယ္နဲ႔ နီးမွနီးေသးရဲ႕လားဆိုတဲ့ သံသယစိတ္ေတြ၀င္ ၀င္လာလြန္းလို႔ရပ္ထားခဲ့ရတာလဲ ခဏခဏပါ။ တခါတေလ အဂၤလိပ္လိုေရးထားတဲ့ ကဗ်ာတခ်ဳိ႕က က်ေနာ္ဘာသာျပန္ထားတဲ့ကဗ်ာထက္ပိုၿပီး ခံစားလို႔ရႏိုင္တာကိုလည္း ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ မွီေအာင္ ဘာသာမျပန္ႏိုင္တဲ့သေဘာေပါ့။ ဘာသာေဗဒတံတိုင္းကို လြတ္ေအာင္မေက်ာ္ႏိုင္တဲ့ က်ေနာ့္ ခၽြတ္ယြင္းခ်က္ အျဖစ္ ၀န္ခံရမွာပါ။
ဒီေနရာမွာ (၅-၇-၅) ဆိုတဲ့ ဂ်ပန္ဟိုကၠဴကဗ်ာပံုစံကို မရရေအာင္ ဘာသာျပန္မွ မွန္တယ္လို႔ က်ေနာ္ မယူဆပါဘူး။ ဘာသာျပန္တဲ့အခါ မူရင္းကဗ်ာရဲ႕ အဓိပၸါယ္နဲ႔ ကိုယ္ညီဘို႔ပဲ လုိပါတယ္။ (၅-၇-၅) ပံုစံထဲ အတင္း႐ိုက္သြင္းျခင္းအားျဖင့္ အဓိပၸါယ္ တိမ္းေစာင္းႏိုင္ပါတယ္။ အဓိပၸါယ္လည္း မတိမ္းေစာင္းဘူး၊(၅-၇-၅) ပံုစံ လည္း ၀င္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အေကာင္းဆံုးေပါ့။ ဒါေတာင္မွ ျမန္မာစာက ၀ဏၰ တလံုးခ်င္းစီက အဓိပၸါယ္ရိွေနလို႔ (၅-၇-၅) ၀င္ေအာင္ လုပ္လို႔ ရတယ္လို႔ ယူဆရတာပါ။ တခ်ဳိ႕ဘာသာစကားေတြက ၀ဏၰတခုခ်င္းစီမွာ အဓိပၸါယ္ ရွိခ်င္မွရိွတာဆိုေတာ့ (၅-၇-၅) ပံုစံ၀င္ဖို႔ မလြယ္ေတာ့ဘူးေပါ့။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဂ်ပန္ဟိုကၠဴကဗ်ာေတြကို ျမန္မာ ဘာသာျပန္တဲ့အခါ အဓိပၸါယ္ကိုပဲ ဦးစားေပးခဲ့ပါတယ္။ (၅-၇-၅) ပံုစံကို အဓိက မထားခဲ့ပါဘူး။
တကယ္ေတာ့ ဟိုကၠဴကဗ်ာေတြဟာ “တို၊ က်ဥ္း၊ လိုရင္း၊ သန္႔ရွင္း”ဆိုတဲ့ အဂၤါရပ္နဲ႔ ျပည့္စံုတဲ့ကဗ်ာေတြပါ။ ကဗ်ာေတြ တိုသေလာက္၊ က်ဥ္းသေလာက္၊ ရွင္းသေလာက္၊ ဂယက္အနက္ေတြၾကေတာ့ ေတြးရင္းေတြးရင္း ေတြးႏိုင္သေလာက္ အေ၀းဆံုးအထိ ေရာက္သြားႏိုင္တာပါ။ ဒီေနရာမွာဂယက္အနက္၊ သြယ္၀ိုက္အနက္ေတြရွိေနတယ္ဆိုေပမယ့္၊ တနည္းအားျဖင့္ ၀ကၤႏၱနည္းကို အသံုးျပဳတယ္ဆိုေပမယ့္ ဂမၻီရဆန္္တဲ့အထိေတာ့မရွိပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္မို႔ သန္႔ရွင္းတဲ့ဂုဏ္၊ ႐ိုးဂုဏ္အျပည့္ရွိတယ္လို႔ ဆိုၾကတာ ေပါ့။
အခုလို မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ရာဇ၀င္ေရးကာလမ်ဳိးမွာ ဟုိကၠဴကဗ်ာေတြဟာ တကယ္ေကာ လိုအပ္ရဲ႕လားဆိုတဲ့ ေမးခြန္းကို မိတ္ေဆြတခ်ဳိ႕က ေထာက္ျပတာလဲရွိပါတယ္။ က်ေနာ့္အဖို႔ေတာ့ ‘အမ်ဳိးသား ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ ဒီမိုကေရစီေရး’ ပဲ။ ဒီေခါင္းစဥ္ ဒီေပတံနဲ႔ ဒီအကန္႔ တကန္႔အတြင္းမွာ “လြတ္လပ္မႈ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ၊ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္မႈ၊ တည္ၾကည္မႈနဲ႔ ေမတၱာတရား”ကို အေျခခံ တဲ့ ဟိုကၠဴကဗ်ာေတြဟာ က်ေနာ္တို႔အတြက္ အသံုးမတည့္စရာအေၾကာင္းမရွိဘူးလို႔ပဲ အခုိင္အမာယံုၾကည္မိပါတယ္။
‘ေဆးရွိယာမာဂူခ်ိ’ရဲ႕ ‘ေကာင္းကင္ထဲက ေပ်ာက္ေနတဲ့စြန္ႀကိဳးတေခ်ာင္း’ကိုေတာ့ ျမင္ေအာင္ၾကည့္ၾက ပါစို႔လို႔ က်ေနာ္ အႀကံျပဳလိုက္ပါရေစ။ ။

ထေလာ့ လိပ္ျပာကေလး
အခ်ိန္ေတြ ေႏွာင္းကုန္ေပါ့
မင္နဲ႔ငါ အတူတကြ
ခရီးမိုင္မ်ားစြာ သြားရဦးမယ္ပ။

ဗသွ်ဳိး


ငါ့မ်က္လံုးေတြဟာ
ဟိုး ...အေ၀းကပင္လယ္ဆီ
တေျဖးေျဖး ပ်ံသန္းေ၀းကြာသြားေနတဲ့
ငွက္တေကာင္ကို လိုက္ၾကည့္ရင္းက
ကၽြန္းကေလးတခုကို
ဘြားကနဲ သြားေတြ႕လိုက္ရတယ္။

ဗသွ်ဳိး


ထိန္ထိန္သာေနတဲ့ လေရာင္ေအာက္
ေရကန္အိုေလးကို
ငါလွည့္ပါတ္ေလွ်ာက္ေနခဲ့
အလိုေလး ...
ေရာင္နီေတာင္ သန္းလာေနၿပီပဲ။

ဗသွ်ဳိး


ႀကိဳးၾကာငွက္ျမည္သံၾကား
၀ါးေတာကေလး
ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို လေရာင္လင္းထိန္သြား ...၊

ဗသွ်ဳိး


အို - ေဟမႏၱ
ငွက္ေတြ တိမ္ေတြေတာင္မွ
အိုစာလို႔ သြားၿပီပ။

ဗသွ်ဳိး

မိတ္ေဆြမ်ားဟာလည္း
ခြဲခြာၾကရစၿမဲ
ဘဲငန္း႐ိုင္းမ်ားသည္လည္း
တိမ္ေတြထဲ
တေျဖးေျဖးတိုး၀င္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားစၿမဲ။

ဗသွ်ဳိး



အရာအားလံုး
ငါ
စြဲမက္စြာ ထိေတြ႔ခဲ့
အလိုေလးေလး ...
ဆူးတေခ်ာင္း စူးလိုက္သလိုပါပဲလား။

အိဆ


အင္းဆက္ပိုးမႊားေလးေတြရဲ႕စကား
လူေတြေျပာတဲ့စကား
မတူတဲ့နား ခြဲျခားပီးၾကား။

ရွိကိ


ၾကိဳးၾကာငွက္ကေလးေရ
ငိုခ်င္ရင္
လမင္းႀကီးဆီကိုသာ
တိုင္တည္ၿပီး ငိုလိုက္ေပေတာ့
ငါ့ဖက္ကိုလွည့္ မငိုနဲ႔
ငါ - မင္းဘ၀ပံုျပင္ကို ၾကားခဲ့ၿပီးၿပီကြဲ႕။

ဆိုးေဆကိ


မိုးဦးက်ၿပီ
ဟိုမွာ
ေ၀သာလီ ဗ်ဳိင္းတေကာင္
မိုးေရစို႐ႊဲ တေကာင္ထဲ ...။

က၀ဟိဂရွိ



သစၥာမရွိတဲ့ခ်စ္သူ
စြန္႔ခြာသြားခဲ့
အဲဒီေဆာင္းရဲ႕ ႏွင္းထုထဲ
ဘယ္ေလာက္အထိ ခ်မ္းေအးမလဲ

ဂ်ဂုရွိ


ငါ့အိမ္ကေလး
မီးေလာင္ျပာက်ၿပီးမွပဲ
ပိုမိုသာယာတဲ့ လေရာင္႐ွဳခင္း
ငါ ပိုင္ဆိုင္ျခင္းရွိေတာ့တာပ။

မဆဟိဒဲ

စြန္ႀကိဳးတေခ်ာင္း
ေကာင္းကင္ထဲမွာ
မျမင္ရေသာ္ျငား
လက္ေခ်ာင္းေပၚမွာ ျမင္ရသား။

ေဆးရွိရမဂုခ်ိ


ကိုးကား။ ။ 1. ANTHOLOGY OF MODERN JAPANESE POTERY
2. HAIKU (The Poetry of Zen)
3. HARVEST OF HAIKU


(၂၀၀၅-ခု၊ ႏွစ္ဦးပိုင္း ... ေခတ္ၿပိဳင္အြန္လိုင္းမဂၢဇင္းတြင္ “ေမာင္ဖူးတင့္” အမည္နဲ႔ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ေဆာင္းပါးျဖစ္ပါတယ္။)
ၿငိမ္းေ၀